کد مطلب:50060 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

اين كلام علي(ع) را كه (روزي دو نوع است: يك روزي آن است كه تو دنبال آني و يك روزي آن كه براي تو مقدر است) توضيح فرماييد.

يكم: «رزق» يك معناي معروف دارد؛ ولي از موارد استعمال آن عطا و بخشش هم قابل استفاده است. رزق در ابتدا تنها به خوردني ها اطلاق مي شده؛ سپس در معناي آن توسعه داده شده و شامل تمام چيزهايي كه به آدمي ميرسد و انسان از آنها بهره مند مي گردد (چون مال، جاه، علم، نبوت و...) شده است. مثلاً در قرآن آمده است: {A{/Bيا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلي بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَ رَزَقَنِي مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً{w2-16w}{I11:88I}/}A}؛{M [شعيب گفت ] اي قوم! رأي شما چيست؟ آيا اگر از جانب پروردگار مرا حجت روشن و دليل قاطع باشد و از او بر من رزق حلال و پاكيزه برسدM}»، {V(هود، آيه 88) V}. منظور از رزق در اين آيه، نبوت و علم است. دوم: در رابطه با رزق به معناي عامش، نكاتي را بايد متذكر شد. الف) رزق گرچه در ظاهر ممكن است به غير خداوند نسبتي پيدا كند (مثل {A{/Bوَ اَللَّهُ خَيْرُ اَلرَّازِقِينَ {w22-25w}{I62:11I}/}A}، {V(جمعه، آيه 11)V} كه وجود رازق هاي ديگر را تصديق نموده و خداوند را بهترين آنها معرفي كرده است)؛ لكن در اقع، جز به خداوند متعال منسوب نيست و رزق ديگران نيز به واسطه اعطا و بخشش خداوند است. ب ) آنچه مخلوقات از آن منتفع گشته و از خير آن بهره مند مي شوند، همه رزق آنان بوده و خداوند هم رازق آنها است. ج ) آنچه كه مردم از راه حرام - به عنوان رزق - استفاده مي كند، از نظر معصيت به خداوند منسوب نيست، زيرا خداوند نسبت معصيت را از نظر تشريع، از خود نفي كرده است: {A{/Bقُلْ إِنَّ اَللَّهَ لا يَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ{w13-18w}{I7:28I}/}...A}، {V(اعراف، آيه 28)V} ولي از نظر تكوين ممكن است نفع حرامي رزق كسي باشد؛ زيرا آنچه را كه خداوند به نحو عموم رزق فرموده، روي حساب تكوين و آفرينش است، {V(الميزان، ج 3، ص 146 و 147) V}. امام علي(ع) مي فرمايد: {Hيابن آدم: الرزق رزقان رزق تطلبه و رزق يطلبك H}، {V(نهج البلاغه، كلمات قصار 379)V} يعني، رزقي كه انسان را طلب مي كند و به دنبال انسان است و به او مي رسد، همان رزقي است كه خداوند بر عهده خود نهاده و اين همان بخشش و عطايي است كه بدون استحقاق مرزوق، از خداوند عطا شده و به شخص مرزوق رسيده است و رزقي كه انسان دنبال او است و او را طلب مي كند، همان تلاش و كوشش انسان براي به دست آوردن رزق مقدرش است. پس انسان براي به دست آوردن روزي بايد تلاش كند و اين پايه و اساس در كسب است و در روايات اسلامي نيز فوق العاده به مسأله تلاش و كوشش توأم با تقوا براي كسب روزي، اهميت داده شده است. امام صادق(ع) مي فرمايد: {Hلا تكسلوا في طلب معايشكم فان آبائنا كانوا يركضون فيهاH}؛{M در تحصيل روزي تنبلي نكنيد، زيرا پدران ما در اين راه مي دويدند و آن را طلب مي كردندM}»، {V(وسائل الشيعه، ج 12، ص 38) V}. گفتني است كه تلاش اميرالمؤمنين(ع) در به دست آوردن روزي، خود شاهد گويا بر اين مطلب است. از طرف ديگر رزق انسان مقدر شده و سهم و بهره هر كسي را خدا تعيين كرده است. در حقيقت براي پايان دادن به حرص و ولع و دنياپرستي و فعاليت بي قيد و شرط انسان براي كسب و درآمد بيشتر است؛ نه اين كه هدف آن خاموش كردن شعله هاي گرم و داغ نشاط كار و كوشش باشد. از نظر جهان بيني توحيدي، همه چيز به خدا منتهي مي گردد و هر موهبتي كه به انسان مي رسد، سرچشمه آن از خداوند است. بدين ترتيب حتي فرآورده هاي سعي و كوشش و فكر انسان نيز از طرف خدا است. پس روزي در دست خدا است و بستگي به شرايطي دارد كه انسان با تلاش خود آن را به دست مي آورد. روزي هايي كه بدون تلاش به انسان مي رسد، جنبه فرعي دارد نه اساسي و براي كنترل حرص و ولع انسان است.